Fietstochten

den haag 1698

Den Haag is een dorp heb ik altijd geleerd. Ik ben dan ook verbaasd dat in de Atlas de Wit (1698) wel een afbeelding staat van Den Haag. Zonder versterkingen, dat wel. Het blijkt dat er wel degelijk  plannen zijn geweest om van Den Haag een echte vestingstad te maken. In de tijd van de 80 jarige oorlog. Prins Maurits, die zelf ook in Den Haag woonde, heeft er sterk op aangedrongen. Het is er niet van gekomen. De Staten van Holland, het Hof van Holland en de Rekenkamer, allen gevestigd in Den Haag wilden wel meebetalen, maar dan moest er een bestuur komen, waarin zij een flinke vinger in de pap hadden. Drie zetels voor hun en eentje voor het bestuur van het dorp. En dat wilde de magistratuur van Den Haag natuurlijk niet. Dan zouden ze de zeggenschap over hun dorp geheel kwijt raken. Dus is de aanleg van de fortificatie niet doorgegaan. Maar wel de aanleg van een grachtengordel. En die ligt er nu nog nagenoeg helemaal. In de zomer kan je vanaf de Bierkade een rondje varen rond Den Haag met de Ooievaart. Wij, mijn broer en zijn vriendin en ik, gaan wandelen. We starten aan de achterkant van de Amerikaanse ambassade, waar net een CD-auto van top tot teen, met een detectie-apparaat onderzocht wordt. Op de hoek van de Kanonstraat heeft volgens atlas de Wit het Giethuys gestaan. Hier werden kanonnen gegoten. Het pand is in WOII gebombardeerd. Twee onderdelen zijn bewaard gebleven, een fronton en een poortje. Beide zijn ingemetseld in het gebouw van het ministerie van Defensie aan de Kalvermarkt. Honderden keren langsgelopen, nooit opgemerkt!

langs de vestinggracht den haag

We lopen verder door een aardig stukje Den Haag, langs de Nieuw Uitleg en de Hooikade naar de Mauritskade. De stad maakt zich op voor de Nucleaire Top met de wereldleiders. Straten liggen open voor de aanleg van glasvezel. En bij de koninklijke stallen wordt geoefend met de koetsen. Aan de achterkant van het paleis worden goederen en drank uitgeladen. Dan komen we aan een klein stukje gracht dat gedempt is: de Noordwal/Veenkade. Maar… dat wordt weer opengegraven. Een autoberging voor abonnementshouders met daarbovenop water. Zomer 2015 moet alles klaar zijn. Nu kijken we in de diepte van wat de parkeerkelder moet worden. Enorme damwanden stutten de zijkanten. Tijd voor een kopje koffie op een terras in de zon bij het kleine vegetarische Baklust. We komen nu in het minder sjieke deel van Den Haag. Deze hoek met aan het eind de Westermolens was nog helemaal niet bebouwd eind 17e eeuw. Op de kaart van de Wit zijn duinen te zien. Nu staan midden op dat terrein hoge flats.  Via Buitenom bereiken we een mooier stukje Den Haag. Bij het begin van de Zuidwal staat een beeldje van Gerard Brouwer, de Houthandelaar. Het herdenkt dat hier gedurende 100 jaar houthandel Dekker gevestigd was. De Zuidwal gaat over in de Bierkade en Dunne Bierkade. Hier heb ik mooie herinneringen aan het Jazz in de gracht festival dat eind augustus gehouden wordt. Veel bootjes in de gracht, veel muziek en veel drank. Maar nu is het rustig en tamelijk leeg. Sla je dan weer een hoek om, dan komt heel overweldigend het nieuwe torenhoge Den Haag op je af. Langs de smalle gracht schieten aan weerszijden de wolkenkrabbers omhoog. In de hoogte hangt een glazenwasser. Het einde van een gevarieerde tocht als de vestinggracht van Den Haag. Opmerkelijk is dat nergens de gracht een grens vormt met de bebouwing aan de buitenkant van het water, zoals dat bij echte vestingsteden wel het geval is. Daarom was het mij ook nooit opgevallen, denk ik.

In de middeleeuwen was de stad Breda nog klein. Met het kasteel van Breda, het woonhuis van de Heer van Breda, de ommuring en drie poorten. In de 16e eeuw is Breda voorzien van een nieuwe omwalling met drie grote stadspoorten en bastions. Die zijn ruim om de oude stad heengelegd, zodat de lintbebouwing langs de toegangswegen binnen de vesting kwamen te liggen. De stad was in één klap drie keer zo groot. De plattegrond in de Atlas de Wit is indrukwekkend. Nu is er van die omwalling bijna niets meer over.Alleen de karakteristieke Granaat- en Duivetoren bij het Kasteel staan er nog. Het icoon van Breda.  In 1870 is men begonnen met het afbreken van de vesting. Binnen vijf jaar waren de poorten, bastions en ravelijnen verdwenen. De grachten werden gedempt en in plaats daarvan werd een singelrand aangelegd.
Op een waterige dag eind februari stappen mijn broer en ik uit de trein. Het station ligt net buiten de singels. We starten daar de wandeling rond de vesting, langs de singels. Vrij snel komen we langs de bekende koepelgevangenis, officieel penitentiaire inrichting de Boschpoort. En ja, hier in de buurt stond één van de drie stadspoorten. Onder de hoge kale bomen langs de singel ligt een wandelpad, maar dat houdt bij de doorgaande wegen abrupt op. Geen oversteekmogelijkheid. Een paar honderd meter verderop komen we aan een nieuw ingericht terrein met o.a. museum Breda. Het is inmiddels gaan regenen. Een goed moment om de tentoonstelling “De Stercke Stad Breda” te bezoeken. Een aardige tentoonstelling over de belegeringen van Breda tijdens de 80-jarige oorlog. Een grote maquette van de vesting, compleet met het turfschip dat bij het kasteel van Breda naar binnen vaart. Als we weer naar buiten gaan, regent het nog.  We lopen verder en zijn inmiddels aan de zuidkant terecht gekomen. De singel is hier bochtiger, en een stuk kunnen we niet aan de binnenkant lopen. Hier ligt nog een van de militaire kazernes die Breda rijk is. Terug over een klein bruggetje is het wandelpad niet meer dan een hondenuitlaatstrookje. Aan de overkant van de Haagbrug ligt een nieuw groot wit appartementencomplex “De Haagse Poort”, genoemd naar de poort die hier gestaan heeft. Aan het eind van de wandeling rond de singels wacht het mooiste plaatje: Het Spanjaardsgat met zicht op de twee zeskantige torens met in het midden de waterpoort. Dit hele terrein is nog in bezit van de KMA en niet toegankelijk. Door het hek zien we een tank staan. We kunnen Breda niet verlaten zonder die binnenstad gezien te hebben. Aan de hand van de Historische Kilometer, een wandeling van de VVV, lopen we langs een aantal bezienswaardigheden, zoals de Grote Kerk, de Joost-kapel en het Begijnhof. We komen ook restanten tegen van de middeleeuwse Ginnekenpoort. In het Valkenbergpark, voorheen de tuin van het Kasteel van Breda,  houdt het op met regenen. We zijn nu bijna weer bij het station. Bij opgravingen in dit park zijn fundamenten van de middeleeuwse muren gevonden. Een stukje van een muurtoren is gereconstrueerd. Een passend eind van deze vestingwandeling.